Problem plastiku
Na plastikowe odpady można trafić wszędzie: w ziemi, rzekach i oceanach – a nawet wewnątrz naszego organizmu
Jak walczyć plastikowymi odpadami? Zachowanie kontroli nad kwestią plastiku wcale nie jest łatwe. Podczas gdy jedni zwracają uwagę na rosnące zanieczyszczenie środowiska i nierozwiązany problem utylizacji, domagając się całkowitego zakazu korzystania z jednorazowych wyrobów z plastiku, inni apelują o umiar. Prawda jest bowiem taka, że tworzyw sztucznych nie można wyeliminować z wielu obszarów codziennego życia, np. medycyny czy przemysłu.
Dlatego też chcemy spojrzeć na problem plastiku z różnych perspektyw. W części 1 przedstawimy dane i fakty opisujące świat, w którym plastik jest wszechobecny, oraz opisujące wpływ odpadów plastikowych na ludzi, zwierzęta i środowisko naturalne. Natomiast w części 2 skupimy się na radach, pomagających (wy)eliminować plastik w codziennym życiu.
Plastik – produkt uboczny trafia do sloganów reklamowych
Wszystko zaczęło się w połowie 20. stulecia. Produkt stanowiący kiedyś odpad przemysłu chemicznego zaczął torować sobie drogę do podboju świata.
Lekkie, odporne na złamanie i temperaturę, elastyczne i stosunkowo taniew produkcji tworzywo jest wykorzystywane do pakowania żywności, zabawek, odzieży i kosmetyków, jak również do wytwarzania mebli, samochodów, komputerów czy urządzeń medycznych.
Rzeczywiście, trudno wymienić obszar życia, w którym nie korzysta się z produktów z plastiku.
Tylko ułamek trafia do recyklingu
Branża przeżywa rozkwit. Pomiędzy rokiem 1950 a 2015 globalny przemysł wytworzył ponad 8,3 miliardy ton tworzywa sztucznego. Jak donosi publikacja „Plastikatlas 2019”, daje to „ponad tonę na jednego żyjącego obecnie mieszkańca Ziemi”. To, czego nikt nie widzi lub – mówiąc dosadniej – nie chce widzieć: 6,3 miliardy ton (75 procent) światowej produkcji zostały wyrzucone, z czego większość stanowią produkty jednorazowe i opakowania.
Ale przecież większość tego wolumenu została poddana recyklingowi? Niestety, nie!
Jak ustalił „Plastikatlas 2019”, „od 1950 r. zaledwie dziewięć procent ogólnej ilości wyrzuconego plastiku trafiło do recyklingu”. Także dzisiaj w skali globalnej recyklinguje się tylko 14 procent plastikowych odpadów. Kolejne 14 procent jest przekazywane do spalarni, a 40 procent ląduje na wysypiskach.1
Resztę (32 procent) znajdziemy na plażach, w żołądkach ptaków i ssaków morskich, rzekach, gruncie i na poboczach dróg. Na mikroplastik można trafić nawet w arktycznym lodzie. Naukowcy dowiedli, że koncentracja cząstek mikroplastiku w litrze lodu morskiego w niektórych miejscach wynosi ponad 12 000.2
Źródło 1: Atlas plastiku 2019
Źródło 2: www.nationalgeographic.com
Czym jest plastik?
Pojęciem plastiku (inaczej tworzywo sztuczne, termoplastyczne) potocznie określa się najróżniejsze stałe tworzywa sztuczne pochodzenia syntetycznego (produkowane z ropy naftowej) albo półsyntetycznego (wytwarzane na drodze modyfikacji naturalnych polimerów, takich jak celuloza). Plastik jest więc materiałem wytworzonym sztucznie z materiału organicznego. Eksperci wychodzą z założenia, że obecnie na świecie występuje ponad 200 rodzajów tworzyw sztucznych. Najpopularniejszą piątkę tworzą: 3
• Polietylen (PE): najczęściej wykorzystywane tworzywo sztuczne na świecie, bardzo wytrzymały i stanowiący budulec m.in. skrzynek na napoje i wiader, ale także folii opakowaniowych i reklamówek.
• Polipropylen (PP): bardzo wytrzymałe i twarde tworzywo, stosowane m.in. w sprzęcie medycznym, przemyśle motoryzacyjnym, (elementy wyposażenia wewnętrznego), jak również opakowaniach.
• Polichlorek winylu (PVC): występuje jako PVC twarde, tworzywo wykorzystywane do budowy maszyn, ram okiennych i rur oraz PVC miękkie, stosowane do ekranowania kabli i jako materiał posadzkowy.
• Polistyren (PS): najczęściej nazywany styropianem i służący zarówno do pakowania, jak również do ocieplania budynków.
• Politereftalan etylenu (PET): z tego polimeru produkowane są m.in. popularne butelki PET. Ponadto jest wykorzystywany jako włókno tkanin (np. polaru).
Źródła 3: www.chemie.de; www.nanopartikel.info
Mikroplastik – duży znak zapytania
Ta wiadomość w połowie 2019 r. trafiła na nagłówki: przeciętna ilość mikroplastiku spożywanego przez ludzi w skali świata wynosi do pięciu gramów tygodniowo. Odpowiada to w przybliżeniu ciężarowi karty kredytowej4, donosiła światowa fundacja World Wide Fund For Nature (WWF), która zleciła przeprowadzenie tego badania australijskiemu uniwersytetowi Newcastle.
Nie wiadomo jeszcze, jakie konsekwencje ma to dla naszego zdrowia. Jasne jest natomiast, że nieustannie wprowadzamy do organizmu mikroskopijne cząsteczki plastiku, zwane mikro- albo nanoplastikiem – „wraz z wdychanym powietrzem, pożywieniem, oraz pitą wodą” – mówi Heike Vesper, kierownik sekcji ochrony mórz WWF Deutschland.
Wątpliwości nie stanowi również to, że zanieczyszczenie plastikiem to problem globalny, bezpośrednio dotykający ludzi na całym świecie. „Ponieważ duże elementy plastikowe rozpadają się na mikroplastik, którego obecność potwierdzono w żywności, np. miodzie, skorupiakach i rybach. Innym źródłem jest mikroplastik ścierany z plastikowych butelek i syntetyczne włókna znajdujące się we wdychanym powietrzu.
Jeśli nie chcemy plastiku w naszym ciele, musimy zapobiec temu, że każdego roku miliony ton plastikowych śmieci dostają się do środowiska naturalnego” – konstatuje Heike Vesper. A mówiąc inaczej: trując ocean, trujemy samych siebie. Dzieje się tak, ponieważ 70 procent tlenu, którym oddychamy, pochodzi z morza.
Źródło 4: WWF, University of Newcastle/Australia
Mikroplastik – o czym mowa?
Powtarzając za WWF, mianem mikroplastiku określane są „stałe, nierozpuszczalne w wodzie cząsteczki plastiku, o wielkości do 5 milimetrów. Powstaje on m.in. poprzez ścieranie się powierzchni opon, zużywanie się dużych elementów plastikowych, jak opakowania, pranie syntetycznych tkanin i dodawanie cząsteczek mikroplastiku do kosmetyków. Poprzez rzeki, ścieki i system kanalizacji miejskiej malutkie cząsteczki plastiku spływają do morza. Do gruntu mikroplastik przedostaje się np. razem z osadem ściekowym, wywożonym na pola”.5 Jeśli te niewielkie cząstki na skutek działania słońca, wiatru i fal zostaną jeszcze bardziej rozdrobnione w rzekach, morzach czy gruncie, mówimy o nanoplastiku.
Źródło 5: raport WWF „Wprowadzanie do organizmu ludzkiego mikroplastiku ze środowiska“
Więcej rozwagi w korzystaniu z plastiku!
Ciężko wyobrazić sobie dzisiejszy świat bez plastiku. Tworzywa sztuczne odgrywają zbyt ważną rolę w najróżniejszych obszarach naszego życia. Od szczoteczki do zębów, poprzez plomby, aż po pojemniki na kanapki, od komputera do nieprzemakalnych ubrań – nie możemy się już obejść bez plastiku. Jednak musimy kierować się rozsądkiem i unikać plastiku tam, gdzie jest to sensowne i wykonalne. Ta zasada dotyczy zresztą nie tylko konsumentów, ale przede wszystkim przedsiębiorstw wytwarzających produkty z tworzyw sztucznych.
